مشخصه دانش آموز یا کودک خلاق چیست ؟
شناخت مشخصه با ویژگی افراد خلاق خصوصا” دانش آموزان ،به دست اندر کاران آموزش وتربیت کمک می کند تا با برخورد آگاهانه مسیر پرورش فکر خلاق در دانش آموزان ،کودکان ونوجوانان هموار نمایند .لذا اولیا ومربیان باید به این نکات توجه کنند تا این مهم محقق گردد . لازم به یاد آوری است که تقویت این رفتار ها موجب خلاق تر شدن آنان نیز می شود .
به طورکلی دانش آموز وکودکان خلاق غالبا ازطریق خصوصیات ورفتارهای زیرقابل شناسایی هستند :
1- ایده ها ونظرات خودرابدون ترس در کلاس یا خانواده مطرح می کند.بدون شک محیط خلاق که بستری را فراهم می کند تا بچه ها بدون ترس وواهمه از مسخره شدن ویا انگشت نما شدن اظهار نظر کنند ودر واقع محیطی دمکراتیک هدفمند را در کلاس ویا خانواده ایجاد کردن ،منجر به باز شدن پنجره های ذهن دانش آموزان می شودواین هدف ارزشمندی است که نتیجه آموزش وتربیت موثراست وثمره آن تربیت افراد فرهیخته وصاحب اندیشه می باشد .
2- معمولا برای مسائل راه حل ها و پاسخ هایی متفاوت از سایر دانش آموزان ارائه می کند. پیروایجاد فضای باز وخلاق وباز شدن ذهن دانش آموزان وانجام تمرین برای این منظور (متلا” انجام تمرین کاربردهای دیگر یک شی )می تواند به افراد کمک کند تا با انعطاف وسیالیت ذهنی برای مسایل راه حل های فراوانی را ارائه کنند. البته لازمه این کار آشنایی بچه ها با تفکر واگرا در کنار تفکر همگراست (لازم به توضیح است که در مطالب بعدی برای تفکر واگرا مفصل بحث خواهیم کرد که منظور از تفکر واگرا که گیلفورد آن را به عنوان تعریف خلاقیت مطرح می کند دادن پاسخ های زیاد ومتنوع وابداعی به مسایل است )
3- به فعالیت های هنری علاقه زیادی داردودراین زمینه دارای تجربه ومهارت است. براساس نظریه عصب شناسی وسایر نظریه ها سیستم های آموزشی سنتی قسمت چپ مغز را هدف قرار داده واز تقویت نیمکره راست مغز که مرکز احساسات ، کار گروهی ، بیتش ، شهود وافکار ورفتار نوآورانه می باشد غافل است . لذا دانش آموزان یا کودکانی که به علت داشتن اولیا ومعلمین آشنا به امر خلاقیت ، پرورش داده می شوند گرایش ورغبت به فعالیت های هنری دارند ، ودر وافع با این نوع فعالیت در کنار فعالیت های رسمی آموزشی سنتی که سمت چپ مغز را تقویت می کند ،کمک می کند تا بچه ها به «تفکر بالانس یا متوازن» برسند یعنی از ظرفیت کل مغزشان استفاده کنند . لازم به اشاره است که ما برای داشتن ایده وفکر نوبه سمت راست مغز نیاز داریم وبرای ارزیابی آن به سمت چپ مغز نیازمندیم
4- غالباً ایده ها و راه حل های بیش تری نسبت به سایر هم کلاسی های خود پیش نهاد می کند. این بیانکر انعطاف وسیا لیت بیشتر ذهنی آنان است واز ویژگی های حاکم شدن تفکر واگرا در افراد است .
5 – معمولاً قادر است با طنز پردازی ها و شوخی های جالب دیگران را بخنداند. از ویژگی افراد خلاق شوخ طبعی است واین باعث نشاط وشادابی در این افراد می شود ووقتی افراد شادند یعنی آدرنالین واکسیزن بیشتری به مغزشان می رسد ودر نتیجه کار کرد مغز تقریبا با حد اکثر ظرفیت است ( مغز انسان حدودا” 2درصد وزن بدن است اما 25 درصد انرژی واکسیژن را مصرف می کند واین بیانگر اهمیت رسیدن اکسیژن وانرژی کافی به مغز است این بیانگر این مهم هم هست که در فضای با نشاط وحال خوش یادگیری وتفکر بهتر صورت می گیرد ویادگیری پایدار ولذت بخش است )
6- تمایل زیادی به تغییر نظرات معلم و یا مطالب کتاب دارد. اصولا” آدم های خلاق در چار چوب ها نمی گنجند بلکه همواره فکری رها ومتمایل به گریز از چار چوب ها را دارند اگر نبود این روحیه ،اینهمه شگفتی در هزاره سوم رقم نمی خورد واین نتیجه افکار چار چوب گریز وبا نگاه به جلو افراد خلاق ونوآوراست .
7- در کلاس اغلب سوالاتی غیر عادی و گاه عجیب و غریب می پرسد. معلم واولیای آگاه نه تنها بایداز این رویه استقبال کنند بلکه باید دیگران را نیز به این شیوه متمایل کنند تا فضای حاکم متفاوت ومتغیر باشد .
8- علاقه ی زیادی به نقاشی و ترسیم افکار و ایده های خود دارد.
9- همواره به دنبال تغییر است واز تفکر انتقادی برخوردار است
10- گاهی به خاطر بیان نظرات و ایده های عجیب و غریبش در نظر دانش آموزان دیگر فردی غیر عادی جلوه می کند.
11- از قوه ی تخیل خوبی برخوردار است. از شاخصه های افراد خلاق تخیل است ، اگر نبود قوه تخیل در انیشتین در بازی وانحناء نور او الان نابغه قرن بیستم شناخته نمی شد واصولا” هر اختراع وخلاقیت ونوآوری اول از دهن می گذرد.
12- معمولاً در کلاس با آب و تاب صحبت می کند و سعی می کند ایده هایش را با جزئیات کامل شرح دهد.
13- داری ابتکار است و غالباً ایده ها و پاسخ های منحصر به فرد ارائه می کند.
14- حساس ، باریک بین و نکته سنج است .
15- بسیار فعال است و غالباً در آن واحد چند طرح و ایده در زمینه های مختلف را در سر می پروراند.
16- به تجربه و آزمایش علاقه ی فراوانی دارد.
17- در نفوذ و تأثیر گذاری بر دوستان خود از توانایی زیادی برخوردار است.
18- آمادگی طرد شدن و عدم تأیید از طریق دیگران را داراست. پذیرش ایده ها وافکار نو همواره با مقاومت همرا است ودر طول تاریخ همواره آدم های خلاق ونوآور مورد غضب قرار گرفته اند مثلا” گالیله ، با نظریه گردش زمین ، التشولر روسی مبدع 40 اصل تریز توسطز استالین برای ایده های نوآورانه محبوس شد و موارد فراوانی که معمولا” از طرف افراد با تفکر منطقی که ذهنشان گنجایش چیز ها وافکار نورا ندارد مورد تحقیر واستهزاء قرار می گیرند .
19: به مطالعه ی موضوعات متنوع و گوناگون علاقه مند است و زمان قابل توجهی را به این امر اختصاص می دهد. لازمه خلاق بودن علاوه بر موارد ذکر شده در بالا وتجربه، داشتن آگاهی ودانش لازمه حتمی خلاق شدن است زیرا زمانی فرد می تواند در زمینه ای از خود خلاقیت ونواوری نشان دهد که بستر را بشناسد ودر مورد آن دانش اطلاعات کافی داشته باشد.
20: از اطلاعات عمومی زیادی برخوردار است و سعی می کند که از آن ها استفاده ی عملی و کاربردی کند.
21- تخیلی وخیالپرداز است . فراموش نکنیم که تخیل دو نوع است 1- تخیل مثبت که پشت آن هدفمندی وتلاش است 2- تخیل منفی که به نوعی رویا پردازی صرف است مثلا” بدون تلاش در ذهنش صاحب چیز هایی می باشد وموقعیتی برای خودش دارد در حالی که تخیل مثبت اینگونه نیست بلکه منطق وعقلانیت در آن جایگاهی دارد .
دانش آموز خلاق:
قبل از این که گردو را بشکنم به این فکر افتادم که شایدبتوانم با نیمه ی پوست آن د وتا لاک پشت درست کنم
محمد خزایی مدیر کانون تفکر خلاق کرمانشاه ( در شرف تاسیس) http://fekrekhalagh.com
با بهره گیری از :کتاب (( کلاس خلاقیت) – افشین سلیمانی ، انتشارات انجمن اولیاء و مربیان . :تابستان 1381 با تشکر از جناب آقای محمد رضا ترکمندی www.zibaweb.com
